Το ξενοδοχείο Μιμόζα βρισκόταν στην παραλία της Σαλαμίνας, περίπου 6 μίλια βόρεια της Αμμοχώστου. Ομορφη αρχιτεκτονική χαμηλού υψους με ανθρώπινες διαστάσεις και σεβασμό στο γειτονικό του περιβάλλον. Κατηγορίας 2 αστέρων, 20 δωμάτια με 55 κλίνες.
Το φωτογραφικό δελτάριο εκδόθηκε από την εταιρεία D Couvas & Son.
Το αντικείμενο της φετεινής Χριστουγενιάτικης ανάρτησης είναι η Χριστουγενιάτικη κάρτα του Lord Harewood και της Princess Royal (1938). Φωτογράφος η Mary, Princess Royal που είχε επισκεφτεί την Αμμόχωστο μεταξύ 15 και 25 Φεβρουαρίου 1938 συνοδευόμενη απο τον σύζυγο της Lord Harewood.
Η επίσκεψη του Λόρδου Harewood στην Κύπρο σχετιζόταν με τα εγκαίνια της Μασωνικής στοάς Οθέλλος στην παλιά πόλη της Αμμοχώστου.
Ο Lord Harewood και η Mary, Princess Royal, φωτογραφικό δελτάριο Ζαρταριάν (1938)
Η πριγκίπισσα Mary (γ.1897-α.1965), κόρη του Βασιλιά Γεωργίου του Πέμπτου (King George V), ερωτεύτηκε την Αμμόχωστο και την ιστορία της και χρησιμοποίησε την φωτογραφία ενός πολυσυζητημένου κτιρίου σαν το αντικείμενο της Χριστουγεννιάτικης κάρτας που θα έστειλε στον φιλικό τους κύκλο τα Χριστούγεννα του 1938.
Το κτίριο σε φωτογραφική απεικόνηση του 1965
Το κτίριο είναι προσκολλημένο στη νοτιοδυτική γωνιά του καθεδρικού ναού του Αγίου Νικολάου και αποτελεί το νότιο άκρο της πλατείας.
Η αρχαιολόγος Αννα Μαραγκού σε σχόλιο της αναφέρει οτι το κτίριο πιθανώς ήταν η κατοικία του Επισκόπου Catalan Luis Perez Fabricius, Λατίνου Αρχιεπισκόπου Κύπρου το 1470. Μια άλλη εκδοχή σύμφωνα με την Αννα Μαραγκού είναι ότι το κτίριο ήταν μια Καταλανή loggia. Οι Ενετοί αναστήλωσαν το κτίριο σε μεταγενέστερη περίοδο μεταφέροντας την μεγάλη μαρμάρινη πέτρα δίπλα του απο την Σαλαμίνα. Κατά την Μεσαιωνική περίοδο κάθε Ιταλική πόλη είχε μια loggia με ανοικτές αψίδες στην κεντρική της πλατεία που αποτελούσε σύμβολο της τοπικής δικαιοσύνης και κυβέρνησης, καθώς και σαν χώρος τελετών.
Η Princess Royal δεν ξέχασε την Αμμόχωστο. Την ξαναεπισκέφθηκε στις 2 Μαρτίου 1962 (3 χρόνια πριν τον θάνατο της) με το βασιλικό γιώτ Brittania.
Ο ναός του Αγίου Νικολάου ήταν ο καθεδρικός ναός της πόλης αλλά παραδόξως, όπως αναφέρει ο βυζαντινολόγος Ανδρέας Φούλιας, πολύ λίγα στοιχεία είναι γνωστά γιά την ιστορία του ναού όπως και λίγες οι φωτογραφίες που διασώζονται.
Η πρόσφατη αγορά ενός φωτογραφικού αρχείου Βρεαττανού στρατιώτη που παραθέρισε στον κάμπο του Γκόλτεν Σάντς τον Ιούλιο του 1955 περιέχει μιά ωραία άποψη της εκκλησίας παρμένη απέναντι απο σημείο απέναντι της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (βλέπε χάρτη, διασταύρωση Κίμωνος και Ηρακλέους).
Η Εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1955)
Ο Ανδρέας Φούλιας αναφέρει ότι ο ναός πιθανότατα ήταν δίκλιτος, ενώ το ψηλό κωδωνοστάσιο που βρισκόταν στην ανατολική πλευρά μεταξύ των δύο κλιτών φανερώνει μεταγενέστερη επέμβαση και επέκταση του ναού πιθανόν προς τα βόρεια. Το νότιο κλίτος έφερε πολύπλευρη εξωτερικά αψίδα. Ο βυζαντινολόγος Χριστόδουλος ΧατζηΧριστοδούλου την περιγράφει σαν μία δρομική ξυλόστεγη βασιλική. Στή δυτική πλευρά ὑπῆρχε σκεπαστή στοά (ἡλιακός). Ὁ ναός ἔχει κωδωνοστάσιο πού ἀποτελεῖται ἀπό τρεῖς στάθμες.
Εδώ τελούνταν τα εθνικά μνημόσυνα και οι επίσημες δοξολογίες.
Ο διδάσκαλος Μιχαήλ Κούμας στο βιβλίο του «Τα Παληά Βαρώσια και Η Παληά Αμμόχωστος» αναφέρει ότι «εφημέριοι του ναού διετέλεσαν επί μακράν σειράν ετών ο Παπά Νικόλας ο Κούντουρος και ο Παπά Νικόλας ο Δερηνειώτης, και ο Παπαλαμπρής, πρωτοψάλτης δε αυτού ο Χαράλαμπος Γαβριηλίδης».
Ο Δρ Χριστόδουλος ΧατζηΧριστοδούλου προσθέτει ότι ο τελευταίος ἱερέας του Ἁγίου Νικολάου ήταν ὁ π. Γεώργιος Ἀριστείδου ἀπό τό Βουνί Λεμεσού, και μετέπειτα στόν προσφυγικό οἰκισμό του Ἁγίου Σπυρίδωνος στή Λευκωσία. Ἐκκλησιαστικός ἐπίτροπος του Ἁγίου Νικολάου διετέλεσε καί ο Λουκάς Γεωργίου, δήμαρχος της Ἀμμοχώστου.
Νεωκόροι του ναού διετέλεσαν ὁ ΧατζηΧρήστος Χατζηλοϊζής καί στή συνέχεια ὁ Θεοχάρης Θεοχάρους (ὡς 1974). Καί οἱ δύο ἀπεβίωσαν στή Λεμεσό. Ο Δρ. Χατζηχριστοδούλου παραθέτει επίσης μαρτυρία του ἐγγονού του π. Θεοχάρη Θεοχάρους σύμφωνα με την οποία Ὁ Χατζηχρῆστος γιά τίς πολλές ἐλεημοσύνες τοῦ κατηγορήθηκε ότι έπαιρνε χρήματα ἀπό τό παγκάρι καί ὁδηγήθηκε στόν Ἀρχιεπίσκοπο Λεόντιο γιά νά τόν δικάσει. Ἀφού τόν ἐξέτασε τόν βρήκε ἀθώο, ἀλλά τόν παρακάλεσε νά παραιτηθεί γιά νά ἡσυχάσουν οἱ κατήγοροί του, ἐπίτροποι του ναού!.
Σε πρόσφατη συνάντηση στο Λονδίνο είχα την τύχη να συνομιλήσω με την Λένα Δραγούμη, σύζυγο του Μάρκου Δραγούμη. Ο Μάρκος Δραγούμης (1926-2011), ήταν Έλληνας αρθρογράφος και συγγραφέας και συνδεόταν με τον Γιώργο Σεφέρη μέσω της θείας του που ήταν παντρεμένη με τον Νομπελίστα ποιητή. Η κυρία Δραγούμη σήμερα ζεί στο Λονδίνο και έχει ιδρύσει στην Αθήνα την Στέγη Μάρκου Δραγούμη σε ένα παραδοσιακό αρχοντικό σπίτι στό κέντρο των Αθηνών (Μαιζωνος 38) στην μνήμη του Μάρκου Δραγούμη και των φιλελεύθερων ιδεών του. Το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών-Μάρκος Δραγούμης εστιάζεται στην Στέγη Μάρκου Δραγούμη.
Η οικογένεια Δραγούμη επισκέφθηκε την Αμμόχωστο το καλοκαίρι του 1973 σαν φιλοξενούμενη του Βαρωσιώτη ευπατρίδη Ευάγγελου Λουίζου. Η Λένα Δραγούμη έχει ευχάριστες αναμνήσεις απο την παραμονή της στο Βαρώσι. Η οικογένεια της διέμενε στο ξενοδοχείο Κίγκ Τζιώρτζ, δίπλα απο το καλοκαιρινό εξοχικό του Ευάγγελου Λουίζου , γνωστό σαν “η παράγκα του Λουίζου”.
Η παράγκα ήταν χτισμένη μεταξύ του ξενοδοχείου Κίγκ Τζιώρτζ και του παραθαλάσσιου κέντρου Ακταίον.
Αλλοι προσκεκλημένοι ήταν η χήρα του Σεφέρη, Μαρίκα, με την κόρη της Αννα Κρινού. Οι φωτογραφίες της παρούσας ανάρτησης είναι ευγενής παραχώρηση της κυρίας Δραγούμη.
Πολύτιμες πληροφορίες για την ζωή του Ευάγγελου Λουίζου μας παραθέτει ο ερευνητής/συγγραφέας Γιάγκος Κλεόπας ο οποίος ευγενικά παραχώρησε το παρακάτω αδημοσίευτο του σύγγραμμα. Γράφει ο Γιάγκος Κλεόπας:
Ο Ευάγγελος Λουίζος (1913-1993) είναι ο τελευταίος γόνος, ίσως της πιο εύπορης και παλιάς οικογένειας της Αμμοχώστου, με αριστοκρατική καταγωγή από τους Αγγελάτους της Κεφαλληνίας. Γεννήθηκε το 1913. Παππούς του ήταν ο Χατζηβαγγέλης Λοΐζου (1840-1909), Δήμαρχος 1879-1882, εισήγαγε τη μανταρινιά το 1870, εκ των ιδρυτών το 1900 και πρώτος διευθυντής του Ταμιευτηρίου Σαλαμίς. Πατέρας του ο Λούης Ε. Λουίζου (1877-1941). Ο Λούης άλλαξε το όνομα από Λοΐζου σε Λουίζου, ενώ αργότερα ο Ευάγγελος το μετέτρεψε σε Λουίζος. Μητέρα του η Κλειώ Δ. Δημητρίου από γνωστή οικογένεια της Λάρνακας, η οποία πέθανε 40 μέρες μετά τον τοκετό στη Λευκωσία, σε ηλικία γύρω στα 27, και έτσι ο Ευάγγελος δεν γνώρισε μητέρα.
Αρχές της δεκαετίας του 1930 ο Ευάγγελος σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στο Λονδίνο, αλλά ουδέποτε άσκησε το δικηγορικό επάγγελμα, παρόλο που διατήρησε το γραφείο του πατέρα του στην περιοχή των Δικαστηρίων. Ο Ευάγγελος ήταν μεγαλοκτηματίας και επίσης ασχολείτο με την αγελαδοτροφία και την παραγωγή γάλακτος.
Εφημερίδα του Νοεμβρίου 1936 μας πληροφορεί: «Ο πλήρης μέλλοντος νέος δικηγόρος κ. Ευάγγελος Λ. Λοΐζου και η αβρά Δνις Αλίκη Δ. Σολωμονίδου έδωσαν αμοιβαίαν υπόσχεσιν γάμου». Ο αρραβώνας διαλύθηκε ύστερα από μερικά χρόνια. 25 περίπου χρόνια αργότερα, το 1962, ο Ευάγγελος παντρεύτηκε την κατά πολύ νεότερή του Γερμανίδα ζωγράφο Astrid Nehrig, όμως ο γάμος δεν κράτησε πολλά χρόνια.
Το 1937 φοίτησε με τον Οδυσσέα Ελύτη στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών της Κέρκυρας. Το 1940 κατετάγη στον ελληνικό στρατό και πολέμησε στο αλβανικό και μακεδονικό μέτωπο. Μετά τη γερμανική κατοχή, υπηρέτησε ως εθελοντής στον αγγλικό στρατό, στη Μέση Ανατολή και στη Βόρειο Αφρική, και εκτελούσε καθήκοντα συνδέσμου μεταξύ του ελληνικού και του αγγλικού στρατού.
Ο ευπατρίδης, κοσμοπολίτης, μαικήνας Ευάγγελος Λουίζος έγινε γνωστός τόσο στην πόλη του όσο και ανά το παγκύπριο για την εκκεντρικότητα, τις ιδιορρυθμίες, την αριστοκρατική ιδιοσυγκρασία, αλλά και για την αξιόλογη προσφορά του στον πολιτισμό και την ανάπτυξη της Αμμοχώστου.
Υπήρξε μέλος της Ανόρθωσης για πολλές δεκαετίες. Το 1957 ιδρύεται η Εταιρεία Φίλων και Ερευνητών της Αμμοχώστου με πρωτοβουλία των Ανδρέα Πούγιουρου, Γιάννη Αναγνωστοπούλου, Ευάγγελου Λουίζου, Μήτσιου Μαραγκού, Κώστα Κύρρη, Παναγιώτη Κυδωνοπούλου, Γιώργου Φιλίππου-Πιερίδη και άλλων, με σκοπό την προαγωγή της ιστορικής έρευνας και γενικότερα την προβολή του πολιτισμού της Αμμοχώστου. Ο Ευάγγελος ήταν πρόεδρος του Οργανισμού Αναπτύξεως και Προόδου Πόλεως και Επαρχίας Αμμοχώστου, όπως μας θυμίζει ο Αντώνης Ηλιάκης: «και έμμισθος γραμματεύς ήμουν εγώ, με ηγεμονικό μηνιάτικο δέκα λιρών – σοβαρό ποσό τότε [δεκαετία 1950], αφού πλήρωνα τρεις λίρες μηνιαίως για δικό μου δωμάτιο». Άλλα μέλη της επιτροπής ήταν ο Μήτσος Μαραγκός, ο Μιχαήλ Μοντάνιος, ο Πόπας Κλεόπας, ο Πρόδρομος Παπαβασιλείου, ο Χαρίλαος Παντελίδης, ο Τάκης Γεωργίου κ.ά.
Ασχολήθηκε με ιστορικές έρευνες και ίδρυσε το 1966, με προτροπή του Σεφέρη, τον εκδοτικό οίκο Les editions L’ Oiseau με αξιόλογες εκδόσεις, όπως Το Μονόγραμμα του Οδυσσέα Ελύτη, που τυπώθηκε για πρώτη φορά στις Βρυξέλλες το 1971, απευθείας από φωτοτυπημένο χειρόγραφο, με την υπογραφή του ποιητή και με επιμέλεια του Jos Adam. Ο οίκος εξέδιδε κυπρολογικά κυρίως βιβλία, πολλά από τα οποία δώριζε σε ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες. Επανέκδωσε το μεσαιωνικό Xρονικό του Λεοντίου Mαχαιρά, τον Etienne de Lusignan, Description de toute l’ile de Cypre, τον Camille Enlart, L’art gothique et la Renaissance en Chypre κ.ά. Το τελευταίο μεγάλο έργο που είχε αναλάβει πριν την εισβολή ήταν οι 12 τόμοι του έργου του de Mas Latrie που αφορά την ιστορία της μεσαιωνικής Κύπρου. Πολλά από τα πολύτιμα αυτά βιβλία έμειναν στο λιμάνι της Αμμοχώστου κατά την εισβολή του 1974 και άλλα στο Βέλγιο όπου γινόταν η εκτύπωση.
Ο ίδιος συνέγραψε συλλογή ποιημάτων, αρχικά πολυγραφημένη με τίτλο Ραψωδίες – Δύο ή Τα Ποιήματα του Σολωμού Χατζηστυλλή (ψευδώνυμο), που το 2016 εκδόθηκε με τον τίτλο Σχέδιο για έξι Ραψωδίες, με πρωτοβουλία της Κλειώς Γ. Χατζηκώστα (εξαδέλφης του Ευάγγελου) και επιμέλεια του Πολύβιου Νικολάου. Έγραψε και επιστημονικές μελέτες: Ανέκδοτοι Επιστολαί του δραγομάνου της Κύπρου Χατζηγεωργάκη Κορνεσίου, ΚΕΕ, Επετηρίς IV 1970-1971, και Ανέκδοτα Γράμματα (1779-1793) του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσάνθου, 1972.
Ήταν υπερήφανος για την επτανησιακή καταγωγή του και κατέβαλε πολλές προσπάθειες να εντοπίσει και καταγράψει λεπτομέρειες. Oι έρευνες που διεξήγαγε στο Κρατικό Αρχείο Βενετίας και στα αρχεία της Κέρκυρας έφεραν στο φως πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αλληλογραφία του προγόνου του, Παναγή Αγγελάτου από την Άσσο της Κεφαλληνίας, Προξένου της Επτανήσου Πολιτείας και γιατρού στη Λάρνακα, με τον πρόεδρο της Γερουσίας της Επτανήσου Πολιτείας κόμη Αντώνιο Κομούτο το 1806 και με τον Γραμματέα της Επτανήσου Πολιτείας (από το 1803) και αργότερα Κυβερνήτη της Ελλάδας (1828-1831) κόμη Ιωάννη Καποδίστρια (με καταγωγή από την Κύπρο από πλευράς της μητέρας του Αδαμαντίνας Γονέμη).
Ο Ευάγγελος Λουίζος αναφέρεται στα έργα πολλών Ελλήνων λογοτεχνών, σε μερικά μάλιστα πρωταγωνιστεί ή είναι ο ήρωας. Γράφει ο Ευριπίδης Κλεόπας: «Ο Ανδρέας Καραντώνης τον αποκαλεί «Κύπριο πατριώτη, συνειδητό Έλληνα». Ο Αριστείδης Κουδουνάρης λέει ότι ο Ευάγγελος Λουίζος είναι ο ηγέτης της Κύπρου, χωρίς να έχει κανένα αξίωμα για να το κάνει αυτό. Στο ημιτελές μυθιστόρημα του Γ. Σεφέρη «Βαρνάβας Καλοστέφανος», πρωταγωνιστής είναι ο Ευάγγελος Λουίζος. Αναφέρεται επίσης στα «Τετράδια Ημερολογίου» του Γιώργου Θεοτοκά, ενώ πρωταγωνιστεί και στην «Ιερά Οδό» του Θεοτοκά, καθώς ο άνθρωπος με το ταξί που πάει για να καταταγεί στο μέτωπο, δεν είναι άλλος από τον Ευάγγελο Λουίζο. Στο ποίημα του Γ. Σεφέρη «Έγκωμη», είχε άμεση συμμετοχή, όπως άλλωστε γίνεται φανερό από την αλληλογραφία τους. Ανέκδοτα ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη, αφιερωμένα στον Ευάγγελο. «Προς τον Ευάγγελον Λουίζον ευρισκόμενον εν Αμμοχώστω»… Για να μην αναφερθώ στο έργο νεότερων συγγραφέων όπως η Νίκη Μαραγκού. [Είναι ο πάνθηρας ζωντανός;]. Κατά τον Γιώργο Ευστρατιάδη, ο Ευάγγελος Λουίζος, είναι ο ευγενής ευπατρίδης και ελληνολάτρης, που δεν υπήρξε ούτε ποιητής, ούτε συγγραφέας ούτε καν ερευνητής. Ήταν ο αρχοντάνθρωπος του πνεύματος, ο αριστοκράτης της διανόησης».
Ανέπτυξε στενή φιλία με τους Ελύτη και Σεφέρη, τους οποίους φιλοξένησε αρκετές φορές στο περίφημο αρχοντικό του στην οδό Ηρακλέους 14 και στην Παράγκα (ή Bungalow), το εξοχικό στην ωραία παραλία της πόλης. Ήταν επίσης φίλος και συνδεδεμένος με τον Κατσίμπαλη, τον Θεοτοκά και πολλούς άλλους Έλληνες και ξένους κορυφαίους πνευματικούς ανθρώπους.
Μετά την εισβολή, βρέθηκε πρόσφυγας στη Λευκωσία και για μια δεκαετία (1974-1984) εργάστηκε ως Πολιτιστικός Ακόλουθος στην Ελληνική Πρεσβεία, θέση στην οποία υπηρέτησαν και αξιόλογες μορφές των ελληνικών γραμμάτων. Το τελευταίο διάστημα της πολυκύμαντης και πολυσήμαντης ζωής του, ο Ευάγγελος ζούσε σε κακή κατάσταση υγείας, περιορισμένος στο διαμέρισμα της οδού Σπύρου Λάμπρου 1 και λεωφόρου Δημοσθένη Σεβέρη.
Στις 17.3.1993, ο άρχοντας αυτός της Αμμοχώστου, αλλά και πρωτεργάτης των γραμμάτων και των τεχνών, άφησε την τελευταία του πνοή, μακριά από την αγαπημένη του Αμμόχωστο, όπου εκείνος και οι πρόγονοί του έζησαν εποχές ευμάρειας και δόξας, ενώ παράλληλα πρόσφεραν πολλά και σημαντικά στην πόλη τους. Τάφηκε στο κοιμητήριο του χωριού Φικάρδου, αντί στον εντυπωσιακά ωραίο, μαρμάρινο τάφο-μνημείο της οικογένειας στην Αμμόχωστο.
ΣΕΦΕΡΗΣ, ΕΛΥΤΗΣ κ.ά.
Πιο γνωστός, όμως, ο Ευάγγελος υπήρξε χάρη στην εγκάρδια φιλία που τον συνέδεε του με τους νομπελίστες Έλληνες ποιητές Σεφέρη και Ελύτη, αλλά και με πολλούς άλλους γνωστούς Έλληνες και ξένους λογίους, συγγραφείς, καλλιτέχνες κλπ. Τους φιλοξενούσε στο σπίτι του και τους ξεναγούσε σε διάφορα ενδιαφέροντα σημεία της Κύπρου.
Γράφει ο Θεοδόσης Νικολάου: «Η πόλη μας είχε την ευτυχία και τη χαρά να φιλοξενήσει σημαντικούς πνευματικούς ανθρώπους, κι ανάμεσα σε πολλούς άλλους, τους ποιητές Γιώργο Σεφέρη και Οδυσσέα Ελύτη. Καλεσμένοι στην Κύπρο από το φίλο τους κ. Ευάγγελο Λ. Λουίζο έμειναν στο «σπίτι που πάει να γίνει φυτό», όπως έγραψε ο Σεφέρης, για το ωραίο αρχοντικό της οδού Ηρακλέους. Το γεγονός έχει μεγάλη σημασία, γιατί καρπός αυτής της παραμονής είναι τα ποιήματα του Σεφέρη «…Κύπρον, ου μ’ εθέσπισεν…» ή όπως αργότερα, δυστυχώς, μετονόμασε το βιβλίο του «Ημερολόγιο Καταστρώματος Γ΄», που αναφέρονται στον κόσμο της Κύπρου. Αλλά και στον Ελύτη ανιχνεύουμε τις εμπειρίες της Κύπρου όπως στη «Μαρία Νεφέλη» και σε άλλα του κείμενα».
Σεφέρης
Ο Λουίζος και ο Σεφέρης πρωτογνωρίστηκαν τη δεκαετία 1930, όταν ο πρώτος σπούδαζε στην Αθήνα. Ξανασυναντήθηκαν στην Αίγυπτο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ως διπλωμάτης, ο Σεφέρης ταξίδεψε σε πολλές χώρες, όπως την Τουρκία, το Λονδίνο, τον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ και την Ιορδανία, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Στις 6 Νοεμβρίου 1953, πραγματοποίησε την πρώτη του επίσκεψη στην Κύπρο, η οποία διήρκεσε 34 μέρες. Ο Λουίζος είναι ο άνθρωπος που παρακίνησε τον Σεφέρη να επισκεφθεί την Κύπρο, τον φιλοξένησε και τον ξενάγησε σε πολλά πολιτιστικά μνημεία – κυρίως την Έγκωμη και τη Σαλαμίνα, όπου ο Σεφέρης εντυπωσιάστηκε από τη φυσική ομορφιά και τα αρχαιολογικά μνημεία, που τα εξυμνεί σε πολλά ποιήματά του. Επίσης ήλθε σε επαφή με τους ντόπιους κατοίκους και έπαιρνε σημειώσεις για την κυπριακή διάλεκτο. Δήλωσε ότι βρήκε έθιμα που μόνο από παιδί είχε γνωρίσει. Έβγαλε 145 φωτογραφίες ναών, αρχαιοτήτων, μνημείων, προσώπων, τοπίων, χωριών και πόλεων. Όταν το 1953 ο Σεφέρης επισκέφθηκε την Έγκωμη με τον Λουίζο, έγραψε το ποίημα Έγκωμη στη συλλογή του Κύπρον, ου μ’ εθέσπισεν… Ακολούθησαν ταξίδια τον Σεπτέμβριο του 1954 και τον Σεπτέμβριο του 1955, οπότε επίσης φιλοξενήθηκε από τον Λουίζο για λίγες βδομάδες, και μια σύντομη επίσκεψη το 1969 (έφθασε στη Λεμεσό με το πλοίο Απολλώνια).
Σημαντική είναι και η αλληλογραφία μεταξύ Σεφέρη και Λουίζου, μέρος της οποίας έχει δημοσιευτεί σε βιβλία, π.χ. Φώτης Δημητρακόπουλος, Σεφέρης, Κύπρος, επιστολογραφικά και άλλα, 2000. Στο βιβλίο αυτό υπάρχουν και πολλές φωτογραφίες του Σεφέρη και του Λουίζου από τις περιοδείες τους στην Κύπρο (στο εξώφυλλο η φωτογραφία του Σεφέρη με τον Λουίζο στον Αγιο Ιλαρίωνα το 1953) καθώς και κείμενα για το αρχοντικό του Λουίζου, τον έρωτά του με την Astrid Nehrig, κάποια έργα του, και πληροφορίες από τα ταξίδια του Σεφέρη στην Κύπρο.
Τον Αύγουστο 1954 ο Σεφέρης αρχίζει να γράφει το μυθιστόρημά του Βαρνάβας Καλοστέφανος, που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, το οποίο διαδραματίζεται στην Κύπρο με πρωταγωνιστή τον Λουίζο. Αλλά και στο ποιητικό του έργο εμπλέκεται ο Λουίζος μερικές φορές.
Ο Σεφέρης αποκαλούσε τον αρχοντάνθρωπο του Βαρωσιού «μάστρο». Ο Λουίζος ήταν η αιτία που ο Σεφέρης αγάπησε τόσο πολύ την Κύπρο, σαν δεύτερη πατρίδα του. Τη δεκαετία του 1950, αλλά και όταν ήταν Πρέσβης της Ελλάδας στο Ηνωμένο Βασίλειο, την περίοδο πριν από τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, ασχολήθηκε με το Κυπριακό. Η αγάπη του για την Κύπρο εκφράζεται με διάφορους τρόπους σε πολλά ποιήματά του (τα κυπριακά ποιήματα), καθώς και στα ημερολόγια και την αλληλογραφία του.
Ελύτης
Το 1937, την εποχή του δικτατορικού καθεστώτος Μεταξά, ο Ευάγγελος Λουίζος και ο Οδυσσέας Ελύτης συνυπηρέτησαν για 9 μήνες στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών στο Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας («απομονωμένος επάνω στο Φρούριο», γράφει ο Ελύτης στα Ανοιχτά χαρτιά). Η φιλία τους διατηρήθηκε για πολλά χρόνια. Σε διάφορα βιβλία για τον Ελύτη συχνά αναφέρεται και ο Λουίζος, μαζί με άλλους φίλους του Ελύτη, όπως ο Lawrence Durrell, ο Εμπειρίκος, ο Καραγάτσης, ο Κερκυραίος λόγιος και δημοσιογράφος Κώστας Δαφνής και άλλοι σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Μάλιστα ο Λουίζος, «ο νεαρός εύπορος δικηγόρος από την Αμμόχωστο» χρηματοδότησε το περιοδικό Τα Νέα Γράμματα, γύρω από το οποίο ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί λόγιοι που αργότερα ονομάστηκαν «γενιά του ’30».
Χρόνια αργότερα ο Ευάγγελος φιλοξένησε τον Ελύτη όταν επισκεπτόταν την Κύπρο, στο αρχοντικό του. Εκεί εμπνεύστηκε και εργάστηκε για τις ποιητικές συλλογές του Μαρία Νεφέλη, Το Φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη Ομορφιά και Το Μονόγραμμα.
Άλλοι
Πέρα τους δύο μεγάλους νομπελίστες ποιητές, ο Λουίζος διατηρούσε, από τα νιάτα του, φιλικούς δεσμούς και με πολλούς άλλους ανθρώπους των γραμμάτων από την Ελλάδα, όπως ο Κατσίμπαλης, ο Καραντώνης, ο Αντωνίου, ο Γ. Π. Σαββίδης, ο Θεοτοκάς. Από τη δεκαετία του 1930 αποτελούσε μέλος του κύκλου του λογίου Κατσίμπαλη (όπως και ο Σεφέρης). Υπήρξε συνδαιτυμόνας σε πολλές «κρασοκατανύξεις» (με πρωταγωνιστή τον Κατσίμπαλη) και συναναστρεφόταν με όλους αυτούς, όπως μαρτυρούν και οι έξι επιστολές του προς τον συνομήλικό του Καραντώνη, που δείχνουν τη φιλία τους και την εκτίμηση που τρέφει για τον γνωστό κριτικό. Θεωρεί ότι αυτός συνέβαλε στην καθιέρωση του Σεφέρη και του Ελύτη, και διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην απονομή σε αυτούς του βραβείου νομπέλ. Σε επιστολή του το 1963 ο Ευάγγελος γράφει χαρακτηριστικά: «Βέβαια τώρα θα βγουν πολλοί κοκόροι αλλά ο προφήτης του ποιητή ένας είναι». Διατηρούσε επίσης φιλικές σχέσεις με πολλούς ξένους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών στην Κύπρο, Αγγλία, Ελλάδα, Ιταλία, κλπ.
Ένα αναμνηστικό φωτογραφικό δελτάριο της δεκαετίας του 1960 που απεικονίζει τον Δημοτικό παιδοκομικό και βρεφικό σταθμό Αμμοχώστου.
Ο σταθμός είναι στην οδό Ελευθερίας (βλέπε χάρτη της περιοχής) και ήταν υπό την διεύθυνση της Κυρίας Ελέγκως Παρτζίλη.
Ο σταθμός ήταν σχεδόν απέναντι από τα Δημοτικά Λουτρά και παραπλήσιος του Εμπορικού Λυκείου.
Ένα σπάνιο φωτογραφικό δελτάριο της Παναγίας της Λύσης των αρχών της δεκαετίας του 1960.
Η εκκλησία χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από τον Ιάκωβο Παύλου, τον φημισμένο Μάστρε Γιακουμή, ο οποίος “αρχιτεκτόνισε” και έκτισε την εκκλησία. Ο Μάστρε Γιακουμής ανέβαινε στο άλογο και πήγαινε στην Αμμόχωστο, μελετούσε την εκκλησία του Αγ. Νικολάου που είχε σαν πρότυπο του και στην συνέχεια εφάρμοζε την τεχνική του.
Το αναμνηστικό δελτάριο είναι υπογραμμένο από τον ιερέα της Παναγίας της Λύσης ο οποίος στέλνει τις ευχές του στον Πατήρ Βαρνάβα στο μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα στην Σαλαμίνα.
Το μοντέρνο κίνημα της αρχιτεκτονικής που εμφανίστηκε στην Ευρώπη στην διάρκεια του μεσοπολέμου άφησε την σφραγίδα του και στην Κύπρο με αξιόλογα κτίρια να κτίζονται και στην Αμμόχωστο.
Το οπλισμένο σκυρόδεμα κυριαρχεί ως το κατ’ εξοχήν υλικό του μοντέρνου κινήματος στην αρχιτεκτονική. Στην Αμμόχωστο έχουμε έργα όπως το Δημοτικό κέντρο Αλάσια (στην γωνία της Ιπποκράτους) του αρχιτέκτονα Σταύρου Οικονόμου, το ξενοδοχείο Ασπέλια των Ι&Α Φιλίππου, το Δικαστικό μέγαρο των Ζεμπύλα και Κυθραιώτη καθώς και το ξενοδοχείο Grecian από τον Νεοπτόλεμο Μιχαηλίδη.
Δύο ωραίες φωτογραφίες της συλλογής χρονολογούνται το 1954 και είναι μέρος ενός άλμπουμ που πάρθηκε από ένα Αγγλο στρατιώτη που παραθέρισε στην Αμμόχωστο.
Οι φωτογραφίες δείχνουν ένα Αλάσια από μια διαφορετική άποψη από την συνήθη που είχαμε την δεκαετία του 1970. Η παραλία δεν έχει παρουσιάσει διάβρωση, καθώς και η ανάπτυξη ακόμα είναι μικρή και έτσι το κτίριο φαίνεται κτισμένο σε ένα ανοικτό χώρο.
Μεταγενέστερα, το Αλάσια φαίνεται σαν ένα μέρος της πλήρως οικοδομημένης παραλίας.
Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για το πότε ακριβώς κτίστηκε το Αλάσια. Στο αρχείο της συλλογής βρίσκεται και ένα ταχυδρομικό δελτάριο με ημερομηνία 14 Νοεμβρίου 1946 το οποίο φέρει την σφραγίδα “Andreas Soteriou-Municipal Pavilion”.
Ίσως ο γνωστός φωτογράφος να είχε κάποια επαγγελματική σχέση με το Δημοτικό κέντρο.
Κατά κανόνα οι αναρτήσεις στο ιστολόγιο συνοδεύονται η στοιχειοθετούνται απο παλιές φωτογραφίες του αρχείου της συλλογής. Μια πρόσφατη επίσκεψη στο Ριζοκάρπασο έδωσε αφορμή για παραβίαση του κανόνα. Αφορμή η επίσκεψη στο σπίτι των μακαρίτισσων θειάδων μου, Ελένης και Ιωάννας Αναστασιάδου. Το σπίτι σήμερα είναι στην κατοχή Κούρδων έποικων. Δίπλα στο σπίτι βρίσκεται το σπίτι που κτίστηκε για την Κατίνα Χατζηαναστάση (το γένος Λαζαρίδη) μεταξύ του 1900-1904. Ο νόμιμος κάτοχος της οικίας σήμερα είναι ο Ανδρέας Αργυρίδης, δικηγόρος. Το κτίριο βρίσκεται σε κακή κατάσταση καθώς χρησιμοποιείται σαν αποθήκη από έποικους.
Παρά την φθορά το οίκημα διατηρεί μια υπέροχη ομορφιά που φαίνεται πιό ζωντανά στην πόρτα καθώς και το υπέρθυρο πάνω από την πόρτα.
Η πόρτα και το υπέρθυρο
Τά υπέρθυρα πάνω από τις εξώπορτες παλιών κυπριακών σπιτιών συνήθως αποτελούνται από μια πλάκα, όπου με ρηχό ανάγλυφο παρουσιάζεται είτε ένας σταυρός είτε μια ιερή μορφή σαν φυλαχτό του σπιτιού.
Το υπέρθυρο σε μεγέθυνση
Μαζί με το φυλαχτό χαράζεται και η χρονολογία της κατασκευής του σπιτιού (μεταξύ 1900-1904). Σύμφωνα με τον Ανδρέα Αργυρίδη ενας ανίκανος ηλεκτρολόγος έκαμε την ζημιά στα δύο τελευταία ψηφεία!. Τα υπέρθυρα αποτελούν πολύτιμα στοιχεία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του τόπου και ιδίως του Ριζοκάρπασου, ενός από τα πιο όμορφα χωριά της Κύπρου.
Από αριστερά προς δεξιά, Ελένη Αναστασιάδου, Ανδρέας Αργυρίδης, Ιωάννα Αναστασιάδου μπροστά από το σπίτι τους το 1985
Η πιό παλιά φωτογραφική αποψη της Οδού Ερμού στο αρχείο της συλλογής χρονολογείται απο το 1926. Ευτυχώς η φωτογραφία είναι αρκετά καθαρή και μας δείχνει πολύτιμα στοιχεία της κοινωνικής και εμπορικής ιστορίας της πόλης καθώς και της ωραίας αρχιτεκτονικής (όπως τα μαγαζιά με τια κομψές Κυπριακές καμάρες τους ηλιακούς των προσόψεων) που χάθηκαν με την πάροδο του χρόνου και την ανάπτυξη.
Οδός Ερμού 1926
Μπροστά, στα αριστερά (1) διακρίνεται το φαρμακείον “Ο Φοίνιξ” του Γ. Πάλμα. Ο Γεώργιος Πάλμας, απόφοιτος του πανεπιστημίου του Λονδίνου, ηταν ο πρώτος φαρμακοποιός των Βαρωσίων. Μπροστά στα δεξιά (2) διακρίνεται το καφενείο του Βοσκαρή και αμέσως μετα το κουρείον του Αντώνη Κανικλίδη (3). Στο βάθος δεξιά (4) διακρίνεται το ανώγειο κτίριο του Καζίνου στην διασταύρωση Ερμού και Κίμωνος. Διακρίνονται επίσης τα σύρματα ηλεκτρισμού; η ηλεκτροδότηση της Αμμοχώστου άρχισε το 1922.
Το Καζίνο είχε ταραχώδη ιστορία όπως αφηγείται ο Μιχαήλ Κούμας στο βιβλίο του “Τα Παληά Βαρώσια και η Παληά Αμμόχωστος”.
Γράφει ο Κούμας:
“Γειτονικόν πρός το καφενείον του Μπάρπα Γιάννη ήτο και το ανώγειον Καζίνο επι των οδών Ερμού και Κίμωνος, το οποίον εις παλαιοτέρους καιρούς επί Τουρκοκρατίας, συνεκέντρωνε τους προεστούς του Βαρωσιού, σαν π.χ. τον Χατζηπέτρον, τον Γεώργιον Σωτηρίου, τον Σωτηράκην Εμφιετζήν, τον Ευαγγέλην Λοίζου, τον Χρυσόστομον Λοίζου, τον Λουκάν Γεωργίου, τον Λουκάν Κωνσταντινίδην, τον ιατρόν Δημήτριον Μητίδην και ολίγους άλλους.
Εδώ επάνω κατά τις τελευταίες μέρες της Τουρκοκρατίας οι προύχοντες μας εψιθύριζαν τα νεώτερα κρυφά κρυφά από τα Τούρκικα αυτιά. Ητο τότε, ως γνωστόν, η εποχή του μεγάλου Ρωσσοτουρκικού πολέμου στα 1877-78 μ.χ. και οι καυμένοι οι ραγιάδες εμαζεύοντο αθόρυβα μέσα στον ανεμόμυλον του Χατζηγιώρκη του Οβραίου πάνω στην τούμπαν, κατά την σημερινήν οδόν Ανεμομύλου, και εδιάβαζαν την μοναδικήν ελληνικήν εφημερίδα Νέαν ήμέραν της Τεργέστης, που εφθανε στήν Λάρνακα κάθε μήνα, και που την μετέφεραν κρυφά στα Βαρώσια. Και η ενημερότης αυτή παρ ολίγον να εστοίζιζε τότε την ζωήν και εις τοιυς ιδίους αυτο΄υς τους προεστούς και εις πολλούς αλλους Βαρωσιώτες. Ιδού πώς εδημιουργήθη ο κίνδυνος αυτός και πώς απεσοβήθη.
Κατά τους πρώτους μήνες του 1878 έπληροφορήθησαν οι εκλεκτοί θαμώνες του Καζίνου ότι τα Ρωσσικά στρατεύματα νικηφόρα διέβησαν τον ποταμόν Δούναβιν και εκυρίευσαν την οχυράν πόλιν της Βουλγαρίας Πλεύνας που την υπερήσπιζε γενναιότατα ο Τούρκος αρχιστράτηγος Οσμάν Πασάς, και οτι οι Ρώσσοι ακάθεκτοι εφθασαν εις τον Αγιον Στέφανον προ των πυλών της Κωνσταντινουπόλεως.
Την πτερόεσσαν και χαροποιόν δια τους Χριστιανούς φήμην ακουσε και ο κάτωθεν του Καζίνου Τούρκος καφετζής, όστις ανήγγειλε τα δυσάρεστα δια τους Τούρκους νέα εις πολυάριθμον συγκέντρωσιν των ομοφύλων του εις την πλατείαν της Αγίας Σοφιάς της Αμμοχώστου, την ώραν ακριβώς που το Τουρκικόν πλήθος ενθουσιωδώς διετυμπάνιζεν ότι τα Τουρκικά στρατεύματα ενίκησαν τους Ρώσσους και συνέλαβαν τριακόσιας χιλιάδας αιχμαλώτους με τον Τσάρον των μαζή.
Το νέον έπεσεν ως βόμβα εις το μέσον του Τουρκικού όχλου, όστις εξετράπη είς ύβρεις και απειλάς κατά του Τούρκου καφετζή, του αγγέλου κακών, και εζήτει επιμόνως να μάθη ποιός του είπε το κακό μαντάτο για τον Πατισιάχ και το ντοβλέτι.
Ο καφετζής τότε υπό τας απειλάς και τις ύβρεις είπεν οτι το είχεν ακούσει απο τους Ρωμηούς στο άνωθεν του καφενείου Καζίνο, και οι Τούρκοι έξαλλοι ητοιμάσθησαν να ανεβούν το πρωί στο Βαρώσι να σφάξουν τους άπιστους που είπαν πως η Πλεύνα έπεσεν εις χείρες των γκιαούρ Μοσκώφ. Μα ευρέθη απο μηχανής θεός την στιγμήν εκείνην ο καλός Αμοχουστιανός τούρκος Ζουχτί εφέντης, όστις έδραμεν όρθρου βαθέως στα σκαλοπάτια της θύρας του Καζίνου επι της οδού Κίμωνος και προς την εκκλησίαν του Αγίου Νικολάου, και επληροφόρησε δεόντως τον καφετζήν Δημήτρην Μιντήν να ειδοποιήσει πάραυτα τους προύχοντας δια τον μεγάλον κίνδυνον που επεκρέματο επί των κεφαλών των και όλων των Ελλήνων Χριστιανών του Βαρωσιού.
Και με τις πρώτες αντάυγειες της ροδοδάκτυλης θεάς οι ηγέται της Ελληνικής κοινότητος έκαμαν κρυφά το συμβούλιον των και εφεύραν την λύσιν:
Απεφάσισαν δηλαδή να συνεννοηθούν με κάποιον, τον οποίον θα εφευγάτιζαν αμέσως σε κανένα προξενείο στην Λάρνακα και να επιρρίψουν επάνω του την διάδοσιν της Τουρκικής ήττης εις το Βαλκανικόν μέτωπον. Και ως τοιούτον επέλεξαν τον ιατρόν Δημήτρην Μητίδην, όστις εγένετο ευθύς άφαντος, σωθείς πράγματι εις ξένο κουσουλάτο της Σκάλας, και έτσι η μανία του καταφθάσαντος μετά μαχαιρών και ροπάλων και ύβρεων τουρκικού όχλου εκόπασεν. Και όταν μετ ολίγους μήνας η Τουρκία παρεχώρησε την Κύπρον εις την Αγγλίαν, ο ιατρός Μητίδης επανήλθε σώος και αβλαβής στην πόλιν και στήν οικογένειαν του.”
Η κατάκτηση και διοίκηση της Κύπρου από τους Λουζινιανούς (1192-1489) αφησε πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά, κυρίως στήν Αμμόχωστο καί Λευκωσία. Στήν Αμμόχωστο ο μεγαλοπρεπής καθεδρικός ναός του Αγίου Νικολάου παραμένει το πιο επιβλητικό δείγμα της αρχιτεκτονικής των Λουζινιανών.
Κατά τον 19ο αιώνα , μια σειρά από Γάλλους περιηγητές έκανε μια σημαντική συμβολή στην εκ νέου ανακάλυψη της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού , ιδίως όσον αφορά τα έργα από τη μεσαιωνική περίοδο , όταν η Κύπρος διατήρησε προτιμησιακές σχέσεις με τη Γαλλία μέσω των Λουζινιανών . Ο Camille Enlart έπαιξε σημαντικότατο ρόλο . Μετά από αρκετές παραμονές δημοσίευσε το 1899 μια περίληψη για την τέχνη του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης στην Κύπρο, που παραμένει ανεκτίμητη ακόμα καί σήμερα. Λίγο αργότερα, το 1933 ο Achille Carlier, βραβευμένος απο την Γαλλική Ακαδημία το 1930, επισκέφθηκε την Κύπρο και κατέγραψε την Γαλλική επίδραση στην αρχιτεκτονική της Παλιάς Αμμοχώστου στην εκδοση του “Les Villes Francaises de Chypre” που δημοσιεύθηκε το 1934. Γνωρίζουμε οτι κατά την παραμονή του στήν Αμμόχωστο είχε την βοήθεια των Βρεττανών αλλά και του Γάλλου πρόξενου στην Αμμόχωστο κυρίου F. Murat.
Η μελέτη του Carlier ειναι σημαντική γιατί περιέχει και δύο αεροφωτογραφίες της παλιάς πόλης. Οι φωτογραφίες μάλλον πάρθηκαν απο τους Βρεττανούς χρησιμοποιώντας τα αεροπλάνα της Imperial Airways που μόλις είχε αρχίσει την αεροπορική σύνδεση της Κύπρου με το εξωτερικό.
Η πρώτη είναι μιά πανοραμική αποψη της παλιάς πόλης.
Πανοραμική άποψη της Παλιάς Πόλης
Ξεχωρίζουμε το λιμάνι λίγο πρίν την επέκταση του το 1931-32, τις βόρειες παρυφές των Βαρωσίων και στα βόρεια την περιοχή που οδηγεί στην Σαλαμίνα.
Η δεύτερη ειναι άποψη του καθεδρικού ναού του Αγίου Νικολάου απο τα βορειοανατολικά.
Πανοραμική άποψη της περιοχής του καθεδρικού ναού του Αγίου Νικολάου
Στά δεξιά του καθεδρικού ναού φαίνεται ο μεντρεσές Kutup Osman που λειτουργούσε ακόμα σαν μεντρεσές (βλέπε ανάρτηση της 29 Μαίου 2015, Ο Μεντρεσές Kutup Osman στην παλιά πόλη της Αμμοχώστου ) καί πίσω του διακρίνεται ενα μικρό στεγασμένο νεκροταφείο των Τούρκων. Στά δεξιά διακρίνεται η πρόσοψη του ανακτόρου των Λουζινιανών.
ENGLISH TRANSLATION
“The French cities of Cyprus”, Achille Carlier…Panoramic views of Famagusta in 1933
The conquest and administration of Cyprus by the Lusignans (1192-1489) ahs left a rich architectural heritage, particularly in Famagusta and Nicosia. In Famagusta the imposing cathedral of Saint Nicholas remains the star example of Lusignan architecture.
Throughout the 19th century, a series of French travellers made a major contribution to the rediscovery of the island’s heritage, particularly as regards works from the medieval period, when Cyprus maintained preferential ties with France. Camille Enlart played a very important role. Over several sojourns, he succeeded in exploring countless sites and published in 1899 a summary on the art of the Middle Ages and Renaissance in Cyprus that remains invaluable to this day. A little later, in 1933 Achille Carlier who was a prize-winner of the French Academy, visited Cyprus and recorded the French influence on the architecture of the old city of Famagusta in his work “Les Villes Francaises de Chypre” which was published in 1934. We know that during his stay in Famagusta he was assisted by the British authorities but also the French Consul in Famagusta, Monsieur F. Murat.
Carlier’s study is important because amongst others he provides two aerial photographs of the old city. The photographs were most probably taken by the British, using the planes of Imperial Airways which had just started the aerial services connecting Cyprus to the outside world.
The first is a panoramic view of the old walled city.
The port can be distinguished in its state before the harbour extension works of 1931-32 as well as the northern area of Varoshia; in the north the plain leading to Salamis is visible.
The second is a view of Saint Nicholas Cathedral from the north-east.
To the right of the cathedral we note the madrassa Kutup Osman which was then still operating as a madrassa (see the post of 29 May 2015 , Ο Μεντρεσές Kutup Osman στην παλιά πόλη της Αμμοχώστου ) and behind it lies the a small covered Turkish cemetery. On the right side of the photograph lies the façade of the remains of the Lusignan Palace.
ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΟΥΣΑ 